CPTPP được ký kết với sự tham gia của 11 nước: Việt Nam, Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru và Singapore. CPTPP về cơ bản vẫn giữ nguyên các nội dung của Hiệp định TPP cũ nhưng cho phép các nước thành viên được tạm hoãn một số nghĩa vụ để đảm bảo cân bằng trong bối cảnh mới với chất lượng cao của Hiệp định. Chính vì vậy tính chất và chất lượng của Hiệp định thể hiện qua 2 từ bổ sung là Toàn diện và Tiến bộ, đó là mục tiêu chung cho tính bao trùm của Hiệp định TPP.
CPTPP không có Hoa kỳ, nhưng nhóm nước tham gia chiếm khoảng 13% tổng GDP toàn cầu. Tham gia Hiệp định này, Việt Nam có thể thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa, thu hút đầu tư nước ngoài ở các nước như Nhật Bản, Australia, Canada, Mexico là những đối tác quan trọng về thương mại và đầu tư. Việc tham gia vào hiệp định này tạo sự cạnh tranh với môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng và qua đó cũng sẽ mang lại động lực tích cực để phát triển. Theo Bộ Kế hoạch Đầu tư, GDP của Việt Nam sẽ tăng thêm khoảng 1,32%, xuất khẩu tăng thêm 4%.
Các quốc gia thành viên tham gia CPTPP
Theo đánh giá Việt Nam sẽ là nước nhận được nhiều lợi ích khi tham gia CPTPP. Cơ hội là rất lớn, song để tận dụng được cơ hội đòi hỏi Chính phủ và bản thân các doanh nghiệp Việt Nam cần phải nỗ lực rất lớn. Khi CPTPP được thực thi, người lao động, tổ chức Công đoàn Việt Nam sẽ chịu tác động mạnh mẽ đến việc làm, mô hình tổ chức và hoạt động.
Quyền về lao động là một trong những vấn đề chính trong vòng đàm phán cuối cùng của CPTPP trước khi ký kết. Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới với đặc điểm là nhấn mạnh nhiều đến quyền lao động, cũng như bảo vệ tính bền vững của môi trường, giúp người lao động và doanh nghiệp cùng được hưởng lợi ích kinh tế một cách công bằng. CPTPP yêu cầu tất cả các nước tham gia phải thông qua và duy trì các quyền được nêu trong Tuyên bố năm 1998 của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) trong pháp luật, thể chế và thông lệ, tất cả các quốc gia thành viên của ILO, bao gồm Việt Nam đều phải tôn trọng các quyền này. Đây được coi là những quyền được ghi nhận trên toàn thế giới trong xã hội hiện đại. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn chưa phê chuẩn ba công ước cơ bản (Công ước số 87, 98 và 105) liên quan đến tự do liên kết, quyền thương lượng tập thể và loại bỏ lao động cưỡng bức. Để đạt được điều này đòi hỏi Việt Nam cần xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý và hệ thống quan hệ lao động, phục vụ nhu cầu của người lao động, doanh nghiệp và xã hội, hướng tới ổn định về chính trị và thịnh vượng chung.
Với hệ thống pháp luật và môi trường đầu tư tốt hơn, người lao động Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội việc làm, lựa chọn nghề nghiệp, điều kiện lao động, thu nhập, đời sống được nâng cao hơn, được bảo vệ và bình đẳng với người lao động các quốc gia khác. Để tận dụng được những cơ hội CPTPP mang lại, lực lượng lao động của Việt Nam cần được đào tạo để có kỹ năng nghề, công nghệ thông tin, đặc biệt khi vào giai đoạn công nghiệp 4.0. Nếu không đáp ứng được yêu cầu, nguy cơ không có việc làm, thất nghiệp của người lao động là rất lớn, luôn có thể đến với cá nhân, nhóm người, thậm chí cả doanh nghiệp.
Tham gia CPTPP là chấp nhận trong tương lai gần Công đoàn Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với các tổ chức đại diện người lao động (NLĐ), một việc chưa từng có trong tiền lệ. Từ trước tới nay Công đoàn Việt Nam là tổ chức duy nhất đại diện cho người lao động, thực hiện 3 chức năng của công đoàn là: đại diện, bảo vệ người lao động; tham gia quản lý, giám sát; giáo dục, tuyên truyền người lao động và tham gia thực hiện những nhiệm vụ chính trị của đất nước, ngành, doanh nghiệp. Tham luận tại Quốc hội, ông Ngọ Duy Hiểu, Phó chủ tịch Tổng liên đoàn LĐVN đã phát biểu "Công đoàn Việt Nam sẵn sàng chấp nhận, vượt qua thách thức, coi đây là cơ hội đổi mới mạnh mẽ tổ chức và hoạt động của tổ chức mình".
Vấn đề cạnh tranh và thu hút đoàn viên công đoàn là điều tất yếu sẽ xảy ra với Công đoàn Việt Nam và các tổ chức đại diện người lao động được thành lập ở doanh nghiệp. Công đoàn Việt Nam sẽ gặp khó khăn trong việc thành lập công đoàn cơ sở và phát triển đoàn viên, nguồn lực đảm bảo cho hoạt động sẽ bị chia sẻ và giảm sút, môi trường hoạt động công đoàn cũng thay đổi lớn do quan hệ lao động diễn biến phức tạp. Công đoàn Việt Nam hiện tại có nhiều ưu thế nhưng cũng có nhiều bất cập về mô hình tổ chức, hoạt động mang tính hành chính, tổ chức phong trào thuần túy, bề nổi, chậm thích ứng với tình hình mới. Khi có tổ chức đại diện người lao động được thành lập ở cơ sở với những tuyên bố khác lạ bước đầu có thể sẽ thu hút người lao động tham gia, thậm chí dời bỏ tổ chức cũ (Công đoàn Việt Nam) để gia nhập tổ chức mới này. Đây là nguy cơ mất đoàn viên, khó phát triển đoàn viên mới của Công đoàn Việt Nam thời gian tới.
Công đoàn cơ sở hiện nay, ngoài việc triển khai nghị quyết, kế hoạch của cấp trên, còn phải tổ chức những hoạt động của địa phương, doanh nghiệp, trong đó khá nhiều việc không nằm trong chức năng nhiệm vụ của công đoàn. Thực tế hiện nay phần lớn công đoàn cơ sở chỉ tập trung vào các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, thăm quan, hiếu hỷ, phong trào bề nổi, các hoạt động chính trị theo chỉ đạo của cấp trên. Trong khi vận hành kinh tế thị trường, quan hệ lao động phức tạp rất cần công đoàn đại diện bảo vệ người lao động trong lĩnh vực luật pháp, giải quyết tranh chấp, thương lượng, hòa giải thì vai trò của công đoàn cơ sở còn nhiều hạn chế. Khi tổ chức đại diện người lao động được thành lập chỉ tập trung vào mục đích, nhiệm vụ chính là đại diện bảo vệ người lao động, tổ chức các hoạt động chăm lo liên quan đến người lao động, không tham gia hoạt động chính trị thì dễ lôi cuốn người lao động, dễ được người lao động ủng hộ. Nếu không đổi mới nội dung phương thức hoạt động công đoàn ở cơ sở thì Công đoàn Việt Nam sẽ không được người lao động tham gia, ủng hộ ngay từ cấp cơ sở. Cần làm sao để hoạt động công đoàn tập trung vào đại diện bảo vệ quyền của người lao động, công đoàn là tổ chức của người lao động, không bị giới sử dụng lao động can thiệp. Thông qua công đoàn, người lao động thể hiện ý chí, nguyện vọng bằng thương lượng tập thể và đối thoại, thúc đẩy phát triển ổn định cho doanh nghiệp và xã hội. Mặt khác công đoàn còn phải đấu tranh vạch trần bản chất các tổ chức đại diện cho người lao động được thành lập không vì mục đích bảo vệ người lao động mà vì động cơ chính trị, chống phá đất nước hoặc do giới chủ thao túng, phá hoại tổ chức công đoàn, ảnh hưởng đến quyền lợi của doanh nghiệp và người lao động.
Một bộ phận cán bộ công đoàn hiện nay còn nặng tư tưởng bao cấp, trình độ non yếu, trì trệ, bảo thủ không phù hợp với kinh tế thị trường và sự phát triển khoa học công nghệ. Hạn chế của công tác cán bộ sẽ là những thách thức khi cuộc cạnh tranh đến gần, tự người lao động lựa chọn “thủ lĩnh” của mình. Ngay từ bây giờ rất cần những cán bộ bản lĩnh, trình độ, uy tín tham gia lãnh đạo công đoàn, nhất là ở cơ sở.
Tham gia CPTPP là xu hướng tất yếu để Việt Nam hòa nhập và phát triển kinh tế, xã hội. Công đoàn Việt Nam sẵn sàng chấp nhận những tác động, khó khăn, thách thức với công đoàn vì lợi ích lớn hơn, nhiều hơn của quốc gia, dân tộc.
